Gen trội là gì? Gen trội có tính trạng biểu hiện trội hơn ở cả 2 bố mẹ, xuất hiện 2 lần trong kiểu gen của con. Các đặc tính liên quan ở cá thể mang gen trội sẽ được thể hiện dù có một hay hai bản sao của gen đó. Cùng Acuonggroup tìm hiểu về gen trội, đột biến gen trội thông qua bài viết sau đây.
1. Gen trội là gì?
Gen trội là gì? Gen trội là các gen có tính trạng biểu hiện trội hơn ở cả hai bố mẹ. Gen này sẽ xuất hiện 2 lần trong kiểu gen của con. Mỗi một alen trội sẽ mã hóa cho một protein hoạt động. Tính trội này do một bản sao của alen tạo ra đủ lượng enzyme cần thiết, cung cấp cho tế bào lượng sản phẩm nhất định.
Hình 1: Gen trội là các gen có tính trạng biểu hiện trội hơn
Khi một alen trội là trội hoàn toàn so với alen khác thì alen này sẽ được gọi là alen lặn. Trong một số tình huống alen chiếm ưu thế và đồng trội không hoàn toàn.
Tính trạng trội biểu hiện cho kiểu gen ở dạng dị hợp tử hoặc đồng hợp tử trội. Đây là mối quan hệ giữa các alen, alen thứ nhất có tính trội; alen thứ 2 có tính lặn. Đây là khái niệm then chốt trong di truyền học cổ điển và di truyền Mendel. Các alen trội thường chứa một protein hoạt động được, alen lặn thì không có.
2. Kiểu quan hệ giữa các gen trội
Trong genet học, có một số kiểu quan hệ giữa các gen, bao gồm: Gen trội hoàn toàn, gen trội không hoàn toàn và kiểu gen đồng hợp trội.
2.1. Gen trội hoàn toàn
Đặc điểm chính: Khi một gen là gen trội hoàn toàn, nếu có ít nhất một bản sao của gen đó trong cặp gen. Đặc tính tương ứng sẽ được thể hiện một cách đầy đủ.
Ví dụ: Gen màu da nâu (B) ở người là một ví dụ về gen trội hoàn toàn. Nếu có ít nhất một alen là B trong cặp gen màu da, thì màu da sẽ là nâu.
Hình 2: Kiểu quan hệ giữa các gen trội
2.2. Gen trội không hoàn toàn
Đặc điểm chính: Gen trội không hoàn toàn là khi hiện thực của gen trội có thể bị ảnh hưởng bởi alen của gen kém trội. Đặc biệt khi cả hai alen trong cặp gen đều là gen trội.
Ví dụ: Một ví dụ về gen trội không hoàn toàn là gen chiều cao ở người. Nếu cả hai alen là gen trội, chiều cao có thể tăng mạnh hơn, nhưng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi yếu tố khác như dinh dưỡng.
2.3. Kiểu gen đồng hợp trội
Đặc điểm chính: Kiểu gen đồng hợp trội là khi cả hai alen trong cặp gen đều là gen trội và đồng hợp (giống nhau). Đặc tính sẽ phản ánh sức mạnh của cả hai alen.
Ví dụ: Gen màu hoa ở một số loại cây có thể là một ví dụ về kiểu gen đồng hợp trội. Nếu cả hai alen đều là gen trội và giống nhau, màu hoa sẽ được thể hiện mạnh mẽ.
3. Tính trạng của gen trội là gì?
Tính trạng của gen trội, cũng được gọi là tính chất của gen trội. Đặc trưng gen trội ảnh hưởng đến biểu hiện của đặc tính hoặc phenotypes trong các cá thể. Dưới đây là một số tính trạng cụ thể:
Hình 3: Đặc trưng gen trội ảnh hưởng đến biểu hiện của đặc tính hoặc phenotypes trong các cá thể
- Gen trội làm cho đặc tính tương ứng được biểu hiện khi ít nhất một bản sao của gen đó có mặt trong cặp gen của cá thể. Có nghĩa là gen trội có khả năng kiểm soát và định hình đặc tính một cách hiệu quả.
- Ngay cả khi chỉ có một alen gen trội trong cặp gen, đặc tính vẫn được thể hiện. Điều này phản ánh tính chất của gen trội làm cho gen kém trội ít khi ảnh hưởng đến biểu hiện của đặc tính.
- Gen trội không bị ẩn bởi gen kém trội khi cả hai alen trong cặp gen đều là gen trội. Gen trội có thể thể hiện mà không bị chi phối bởi gen kém trội trong trường hợp này.
- Gen trội thường mang lại ưu thế tiến hóa cho cá thể. Nếu một đặc tính quan trọng được kiểm soát bởi gen trội, cá thể có thể có lợi thế sinh tồn và tái sản hơn so với những cá thể không mang gen trội đó.
- Gen trội thường đóng vai trò chủ động trong quá trình phát triển của cá thể. Chúng góp phần lớn vào cách các đặc tính được hình thành và hiện thực.
- Gen trội biểu hiện độc lập từ các gen ở loci khác. Các gen trội không phụ thuộc vào các gen ở vị trí khác để thể hiện đặc tính.
4. Đột biến gen trội là gì?
Đột biến gen trội xuất hiện trong một cá thể, nó có thể kiểm soát và ảnh hưởng đến đặc tính của cá thể một cách trội lập so với gen phi đột biến. Điều này có nghĩa là đặc tính được kiểm soát bởi gen đột biến trở nên rõ ràng hơn. Thường làm cho cá thể hiện đặc tính đó một cách mạnh mẽ hơn so với cá thể không có gen đột biến.
Các đột biến gen trội xuất hiện tự nhiên trong quá trình sao chép ADN hoặc do tác động của các yếu tố môi trường. Tuy nhiên, cũng có thể tạo ra đột biến gen trội một cách có chủ đích thông qua kỹ thuật sinh học như kỹ thuật CRISPR-Cas9. Một số ví dụ về đột biến gen trội bao gồm:
Hình 4: Các đột biến gen trội xuất hiện tự nhiên trong quá trình sao chép ADN
Đột biến gen trội trong thực phẩm: Các nhà nghiên cứu và nông dân có thể tạo ra cây trồng với đặc tính trội như: Khả năng chống lại sâu bệnh, tăng năng suất, hoặc chịu đựng được điều kiện thời tiết khắc nghiệt hơn.
Đột biến gen trội trong y học: Các nghiên cứu y học có thể tạo ra đột biến gen trội để nghiên cứu và điều trị các bệnh di truyền, như: Thalassemia hoặc bệnh bạch cầu.
Đột biến gen trội trong ngành công nghiệp: Trong một số trường hợp, đột biến gen trội có thể được sử dụng để tạo ra các vi sinh vật có khả năng sản xuất các sản phẩm có giá trị như: Insulin, enzyme, hoặc các hợp chất hữu ích khác.
Viet Chem vừa giải đáp thắc mắc gen trội là gì đến các bạn thông qua nội dung bài viết trên đây. Ngày nay các nghiên cứu đột biến gen trội trên thực vật, hoa màu cũng như động vật ngày càng trở nên phổ biến. Tuy nhiên những nghiên cứu này cũng gây quan ngại và tranh cãi liên quan đến an toàn và tác động môi trường.
